3.6 Malbork/Marienburg
Eugen Kotte
Pod red. Janet Laidla i Małgorzaty Dąbrowskiej
Symbol podczas Czasu Zmian – Miejsce Pamięci w Europie
Malbork (lub Zamek Św. Marii) w Polsce, największy zamek w Europie, posiadał wielu właścicieli na przestrzeni wieków: Najpierw był zarządzany przez Zakon Krzyżacki, potem przez polskich królów i później przez Królestwo Prus. Po 1945 roku, stał się własności państwa polskiego. Zamek funkcjonował jako symbol narodowy na wiele sposobów i dla różnych celów, ale dziś jest światłem pamięci w Europie dla wszystkich odwiedzających aby się nim cieszyć.
Średniowieczny Klasztor i Warownia Graniczna
Po tym jak Zkon Krzyżacki (początkowo Rycerze Domu Najświętszej Maryi Panny w Jerozolimie) odpowiedział na wezwanie podjęcia broni przeciwko pogańskim Prusom, budowa pierwszej części zamku Malbork (castrum sanctae Marienburch) rozpoczęła się w 1276 roku. Ta początkowa część zamku Malbork, która jest znana jako „Wysoki Zamek” od XVI wieku, została usytuowana na zachodnich granicach rozkwitającego Państwa Zakonu Krzyżackiego, gdzie również służyła jako fortyfikacja w tej części ich terytorium. Rycerze najpierw używali zamku jako klasztoru w 1280 pod kuratelą Komtura Henryka z Wilnowe. Do 1300 roku budowla została ukończona, praktycznie do swojego obecnego stanu, jako zamek i klasztor w stylu klasztornym tego okresu. Zamek został poświęcony jako Zamek Św. Maryi na cześć Matki Boskiej i Patrona Świętego Zakonu Krzyżackiego. Po tym jak Arcymistrz Zakonu przeniósł swoją siedzibę z Wenecji do Malborka, Wysoki Zamek dalej pełnił funkcję klasztoru, do którego z zasady mogli wejść tylko członkowie Zakonu.
Siedziba Zakonu Krzyżackiego
Nawet po tym jak siedziba Zakonu Krzyżackiego została przeniesiona do Wenecji po upadku Akki w Palestynie w 1291roku, dalej wydawała się zagrożona kiedy starsi członkowie Zakonu zostali posądzeni o herezję w 1307 roku. W wyniku czego Arcymistrz Siegfried von Feuchtwangen zdecydował przenieść się do Malborka w 1309 roku, po tym jak Rycerze podbili Pomorze, ale to jego drugi następca Werner von Orseln stworzył kancelarię ambasady i centrum administracyjne państwa Zakonu Krzyżackiego. Rosnące znaczenie strategicznie usytuowanego zamku, który służył jako centralny punkt zgromadzeń najważniejszych piastujących wysokie urzędy w Zakonie Krzyżackim (komturowie) wraz z rosnącym ekonomicznym znaczeniem jako centrum skarbowe zbiegło się z upadkiem jako bazy wojskowej. Jednakże imponujące fortyfikacje – dołączone w XV wieku za panowania nowego Wielkiego Mistrza, Heinricha von Plauena, po polsko-litewskim zwycięstwie nad Rycerzami w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku i późniejszej udanej obronie zamku przed tą samą armią – zostały rozbudowane o ogromny mur obronny z działami na bastionach typu pół-cylindrycznego, prawdziwej demonstracji siły Zakonu nad swoimi poddanymi. Ponadto, Malbork działał jako centrum komunikacyjne i odpowiednia lokalizacja do zakwaterowania dla europejskiej szlachty wojskowej z całego kontynentu, dla zagranicznych książąt i innych rycerzy z Zachodniej Europy biorących udział w krucjatach przeciwko Litwinom.
Pod Polskim Panowaniem
Druzgocąca klęska Rycerzy w Bitwie pod Grunwaldem w 1410, obciążenie finansowe Pierwszego Pokoju Toruńskiego rok później ale nawet więcej początek konfliktu z Posiadłościami na terytorium Zakonu podczas Wojny Trzynastoletniej (1454-1466), kiedy nieopłaceni najemnicy sprzedali zamek polskiemu królowi Kazimierzowi IV, w 1457 roku, co przyspieszyło upadek Zakonu. Pomimo odświętnej procesji do zamku aby objąć kontrolę nad rezydentami, składając hołd polskiemu królowi i umieszczając jego herby na ścianie frontowej, a kwatery Wielkiego Mistrza stając się rezydencją pałacową, stracił swoje znaczenie jako miejsce zgromadzeń dla szlachty europejskiej. Wręcz przeciwnie, podczas tego nowego okresu, jego funkcja była regionalna, jako że stał się siedzibą gubernatorów, skarbników i ekonomistów Prus Królewskich, centrum dla gubernatorstwa i oficjalnym miejscem dla rządu regionalnego, obejmując różne zgromadzenia okazjonalnie mające miejsce w Grudziądzu i również dla Zgromadzenia Ustawodawczego Prus. Od XVII wieku do momentu rozwiązania Zakonu w Prusach w 1780 roku, jezuici, którzy wznieśli ornament barokowy przedstawiający cudowne moce Świętej Maryi, w kaplicy zamkowej nazwanej po niej, rezydowali W Wysokim Zamku, ale zostali zmuszeni do szukania schronienia gdzie indziej podczas Wojny Trzydziestoletniej (1618-1648). Zamek, wraz ze swoją reputacją jako niezdobyty od udanej obrony Rycerzy w 1410 roku, stopniowo tracił swoje znaczenie, jako że centrum administracyjne Prus Królewskich, jednocześnie utrzymując swoje znaczenie strategiczne jako fort, był dwa razy oblężany i okupowany przez Szwedów, podczas Wojny Trzydziestoletniej i Drugiej Wojny Północnej (1655-1660/1).