3.10 Małgorzata, Jadwiga i Unie
Anders Fröjmark, Anne Brædder, Giedrius Janauskas i Małgorzata Dąbrowska
Jak w wielu krajach na świecie, kraje regionu Morza Bałtyckiego były rządzone przez królów podczas biegu historii, ale było również kilka kobiet u władzy, które zostawiły ślad o tym jak rozwinęła się międzynarodowa polityka w regionie. W XIV wieku, dwie królowe w różnych miejscach regionu Morza Bałtyckiego miały władzę aby przeprowadzić ich podobne wizje dotyczące połączenia różnych obszarów w regionie Morza Bałtyckiego.
Jest to historia Jadwigi Polskiej, która zainicjowała „monarchię złożoną” Polski i Litwy w 1386 roku i Małgorzaty, która połączyła Danię, Norwegię i Szwecję w 1397 roku. Związek Danii, Norwegii i Szwecji trwał do 1523 roku, a małżeństwo Jadwigi i Jogaila (chrześcijańskie imię to Władysław Jagiełło) z Wielkiego Księstwa Litewy, rozpoczęło proces tworzenia i rozwoju Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która przetrwała do rozbiorów w późnym XVIII wieku.
Jadwiga i związek Polski i Litwy
Jadwiga/Hedwig de Anjou (1374–1399) była najmłodszą córką Ludwika I/Ludwika Wielkiego, Króla Węgier, Chorwacji i Polski i jego żony Elżbiety Bośniaczki. W 1375 roku jej ojciec Ludwik Wielki doszedł do porozumienia z Księciem Leopoldem III Austriackim odnośnie małżeństwa Wilhelma Austriackiego, syna Leopolda III. Wyobraźnia ojca Jadwigi była związana z przyszłością Królestwa Węgier. Jednakże po śmierci Ludwika w 1382 roku, starsza siostra Jadwigi, Maria została ukoronowana „Królową Węgier”.
Polska szlachta była tak silnie za tym aby krół osiadł w Polsce, że królowa Elżbieta Bośniacka nie mogła przekonać polskiej arystokracji aby zmieniła swoje zdanie. Królowa Elżbieta podjęła decyzję o ogłoszeniu, że Jadwiga może zostać Królową Polski, ale w tym samym czasie Jadwiga dalej mieszkała na Węgrzech. Po dłuższych rozmowach z polską szlachtą, Jadwiga została wysłana do Polski; jednakże polska szlachta odmówiła akceptacji jej przeznaczonego męża Wilhelma Austriackiego. W 1384 roku została pierwszą monarchinią w Królestwie Polskim. Zgodnie z polskim i litewskim konsensusem naukowym, Jadwiga była ukoronowaną „królową”. Historyk Oskar Halecki przypomina razem z XV-wiecznym kronikarzem Janem Długoszem jako jego źródłem, że Wilhelm pojechał do Krakowa w pierwszej połowie sierpnia w 1385 r. ale został pozbawiony wstępu na Zamek Wawelski. W końcu ogłoszono, że umowa dotycząca zaręczyn z Wilhelemem Austriackim została anulowana, a Wilhelm został zmuszony do opuszczenia Polski.
Akt z Krewa został w tym samym roku podpisany. Wielki Książę Litewski, Jagiełło przekonał polskich arystokratów i Królową Elżbietę, że byłby najlepszym kandydatem. Przeszedłby na katolicyzm, poślubiłby Jadwigę i zajął tron jak Król Polski, tworząc „monarchię złożoną” składającą się z Królestwa Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego, które w 1387 roku przeszło na chrześcijaństwo. Jagiełło musiał zapłacić 200,000 florenów Wilehlmowi jako rekompensatę.
Zgodnie z historykiem Jūratė Kiaupienė, w polskiej historiografii, akt małżeński, znany jako Akt z Krewa został zinterpretowany jako unia, która włącza Litwę do Polski. W niedawnej litewskiej analizie, jednakże Akt z Krewa jest postrzegany jako ratyfikacja małżeństwa raczej niż międzynarodowy traktat stanowiący unię, mimo że łacińskie słowo applicare użyte w Akcie z Krewa jest dalej dyskutowane przez historyków i nie ma dokładnego tłumaczenia lub wyjaśnienia. W rzeczywistości dowiodło to, że w tym czasie niemożliwe było włączenie Wielkiego Księstwa Litewskiego do kraju polskiego, a ten fakt został później uznany w 1392 kiedy kuzyn Jagiełły Witold został Wielkim Księciem Litwy pod formalnym zwierzchnictwem Jagiełły.
W 1386 roku, Władysław Jagiełło (Jogaila) poślubił Jadwigę w Krakowie. To małżeństwo na podstawie unii personalnej zaznaczyło początek więzów dynastycznych pomiędzy Polską, a Litwą. Umieszczając unię dynastyczną Jagiełły i Jadwigi w kontekście europejskim, litewscy autorzy używają terminu „monarchia złożona” – połączenie dwóch krajów autonomicznych pod władanie tego samego władcy, jednakże polscy badacze mówią, że małżeństwo umożliwiło unię Polski i Litwy, ustanawiając duży i silny kraj we wschodnio-centralnej Europie. Po poślubieniu Władysława Jagiełły, dalej utrzymała status „królowej” i dodała nowe tytuły uzyskane od jej męża. Nie straciła swoich przywilejów po małżeństwie. Np. otrzymała hołd lenny od Piotra I (mołdawskiego hospodara), a rok później negocjowała z Zakonem Krzyżackim zwrot ziemi dobrzyńskiej.
Jadwiga była wykształcona i przygotowana do rządzenia krajem. Była zdecydowanie najbardziej wpływową kobietą w Europie Środkowej w średniowieczu i jedną z największych władczyń w historii Polski. Poślubiła dużo starszego Władysława Jagiełłę celem umocnienia władzy politycznej/religijnej Królestwa Polski w środkowo-wschodniej Europie. Jadwiga również szukała porozumienia i pokojowej współpracy Z Zakonem Krzyżackim. Jej polityka pomogła przygotować armie polskie i litewskie do bitwy pod Grunwaldem z Zakonem Krzyżackim, największej bitwy w średniowiecznej historii obydwu krajów. Jako wykształcona dyplomatka, oddana kobieta, aktywnie wspierała kościół katolicki, opiekowała się katedrą krakowską i klasztorami, a także połączyła elitę polskich intelektualistów tego czasu. W rzeczywistości, Jadwiga razem z Władysławem również wprowadziła reformy edukacyjne, na nowo ustanowiła Uniwersytet Jagieloński (zamknięty po śmierci jego założyciela Kazimierza Wielkiego – wujka Jadwigi), ustanowiła Katedrę Teologii i Litewskie Kolegium przy Uniwersytecie w Pradze. Nowe szkoły, szpitale i kościoły zostały stworzone za jej panowania.
22 czerwca 1399 urodziła się jej córka Elżbieta Bonifacja. Trzy tygodnie później, matka i córka zmarły i zostały pochowane razem w Katedrze Wawelskiej w Krakowie. W swojej ostatniej woli, zostawiła całą swoją osobista fortunę Uniwersytetowi Jagiellońskiemu, co pomogło go na nowo ustanowić w 1400 roku. Zgodnie z tradycją, berło zostało ufundowane przez Jadwigę i jest najstarszymi znanymi insygniami rektorskimi w Polsce i jednym z symboli Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pamięć Jadwigi w Polsce i na Litwie
Od XV wieku istniał rozległy kult Jadwigi w Polsce. Pierwsze próby jej kanonizacji rozpoczęły się krótko po jej śmierci, tak samo jak pielgrzymki do jej grobu. Jest patronką całej Polski i również kilku miast. W 1997 roku, papież Jan Paweł II kanonizował Jadwigę. Papież docenił zasługi św. Jadwigi w promowaniu współpracy religijnej i kulturalnej pomiędzy ludźmi w Europie. Córka króla Ludwika I, króla Węgier i Polski jako królowa Polski i żona Wielkiego Księcia Litwy Jagiełły starała się aby Litwa została ochrzczona i aby rozstrzygnąć spory z Węgrami. Królowa Jadwiga nauczyła swoich ludzi korzystać z wolności w duchu miłości i prawdy, opieki nad biednymi, chorymi, sierotami i wdowami. Aktywnie brała udział życiu politycznym tego okresu i była w stanie połączyć zasady chrześcijańskie z interesami kraju.
Jadwiga również pomagała szerzyć wartości chrześcijańskie w innych krajach europejskich. Kościół rzymsko-katolicki uznaje ją jako patronkę królowych i zjednoczonej Europy. Co za tym idzie, w Polsce Jadwiga jest dobrze znana sama w sobie, podczas gdy na Litwie jest głównie znana jako żona Jagiełły. Jako, że Jadwiga wnosiła duży wkład w zapasy liturgiczne i książki Katedry Wileńskiej i inne wczesne kościoły litewskie, stwarzając warunki dla rozprzestrzeniania kultury katolickiej i literackiej na Litwie, była również nazywana Apostołem Litewskim.
Najsławniejszym śladem Jadwigi w Polsce jest Rationale Świętej Jadwigi, część stroju liturgicznego biskupa, która jest dalej używana (tylko podczas specjalnych mszy) w Katedrze Krakowskiej, została własnoręcznie zrobiona przez Jadwigę. Jest również odpowiedzialna za jedną z największych średniowiecznych dzieł sztuki w języku polskim, Psałterza Floriańskiego, najstarszego, znanego polskiego tłumaczenia Księgi Psalmów, napisanego dla niej zgodnie z jedną tradycją. Postać Jadwigi była obecna na polskich banknotach po I Wojnie Światowej, projekt nowego banknotu z Jadwigą został zaplanowany, ale nie został wykonany.
Małgorzata i unia Danii, Norwegii i Szwecji
Małgorzata I (1353-1412) była córką Waldemara IV Duńskiego i Jadwigi ze Szlezwiku. W 1363 r. kiedy Małgorzata miała 10 lat, wyszła za Haakona VI z Norwegii. W małżeństwie, zyskała tytuł królowej dwóch królestw od kiedy Haakan był przez okres czasu również królem Szwecji. Ich syn Olaf urodził się w 1370. Małgorzata była zdecydowanie najbardziej wpływową kobietą w północnej Europie w średniowieczu.
Wpływ Małgorzaty na politykę międzynarodową zwłaszcza na obszarze Danii, Szwecji, Norwegii i Niemiec, rozpoczął się kiedy jej ojciec Waldemar IV zmarł w 1375 roku. W tym czasie była jedynym żyjącym dzieckiem Waldemara IV i wydaje się, że wybrał jej syna jako następcę pomimo, że wcześniej wskazał na syna jego starszej córki Alberta IV, Księcia Meklemburgii jako następcę. Jednakże Dania będąc monarchią elekcyjną, ostateczny wybór zależał od magnatów.
W czasie kiedy zmarł jej ojciec, Małgorzata obrała siedzibę w Akershus w Norwegii dzięki małżeństwu z norweskim królem Haakonem. Jednak kiedy zmarł Waldemar IV, wyjechała do Danii ze swoim pięcioletnim synem Olafem, który został wybrany królem w 1376 roku. Jako że, Olaf był tylko małym dzieckiem, została powołana regencja składająca się z jego rodziców Małgorzaty i Haakona i Rady Królewskiej. Tylko cztery lata później, Haakon zmarł, co uczyniło 10-letniego Olafa królem Danii i Norwegii. Jako regentka, Małgorzata zarządzała obydwoma królestwami, z władzą do sprawowania polityki zagranicznej. Dwa zjednoczone królestwa stanowiły silną władzę w Europie Północnej. Olaf zmarł w 1387 w wieku 17 lat i dlatego należało znaleźć nowego następcę Małgorzaty.
W wyjątkowej serii wydarzeń, Małgorzata została okrzyknięta regentką Danii i Norwegii. Miała utrzymać to stanowisko w jej własnym mniemaniu, a nie jako matka króla jak wcześniej. Miałaby zarządzać królestwami do momentu wybrania przez nią i ich nowego króla. Norweska konstytucja uczyniła to naturalnym dla niej aby ustanowić tam najpierw nową godność królewską. W 1389 roku uznano jej adoptowanego syna Eryka jsko króla Norwegii. Eryk jest często nazywany Erykiem z Pomorza.
W międzyczasie, w 1364 roku, w Szwecji, Haakon VI i jego ojciec Magnus zostali pozbawieni szwedzkiego tronu. Zamiast tego, został wybrany bratanek króla Magnusa, Albert III Meklemburski. Jednakże użycie przez króla Alberta III, niemieckich żołnierzy w kluczowych pozycjach królestwa, odseparowało duże części szwedzkiej arystokracji i duchowieństwa i przedstawicieli tych, którzy kontaktowali się z Małgorzatą II, a którzy posiadali terytoria w zachodniej Szwecji po jej zmarłym mężu.
Z pomocą królowej Małgorzaty, król Albert został pozbawiony tronu w Szwecji. Kilka lat zajęło aby uznać międzynarodowo nową sytuację i aby ustanowić prawne podwaliny czemuś co miałoby być zjednoczonym królestwem, ale w 1396 roku, młody Eryk został wybrany na króla Danii i Szwecji. W następnym roku miało miejsce duże spotkanie skandynawskich prałatów i magnatów, w szwedzkim, nadbrzeżnym mieście Kalmar, gdzie piętnastoletni Eryk został ukoronowany na króla Unii trzech królestw.
W rzeczywistości, królowa Małgorzata panowała nad trzema królestwami do swojej śmierci w 1412 roku. Władała sporym obszarem morza i lądu, rozciągającymi się do Grenlandii na zachodzie do Karelii na granicy z Rosją na wschodzie. Jej umiejętność ustanowienia dalekosiężnych celów dla jej czynów i pogoni za nimi w bezwzgędnym zdecydowaniu budziło respekt i podziw zarówno wśród przyjaciół jak i u wrogów. Była bezlitosna dla tych, którzy stawali przeciwko jej, ale jej panowanie jest bezdyskusyjnym sukcesem pod wieloma względami i powinno zostać zapamiętane – przez większą część – jako okres pokoju i rosnącego – jeśli ciężko opodatkowanego – dobrobytu, dalekiego od panowania w óczesnej Europie, nękanej plagami i szerzącego się konfliktu.
Unia kalmarska przetrwała swojego założyciela i wytrwała do momentu aż Szwecja wyłamała się z unii w 1523 roku. Dziś pięć krajów dzieli dziedzictwo trzech zjednoczonych królestw. Każde z nich posiadające swoją historiografię dotyczącą okresu unii. Niektóre przykłady duńskiej i szwedzkiej popularnej historiografii dotyczącej królowej Małgorzaty i Unii Kalmarskiej są przedstawione poniżej.
Aby wyjaśnić decydujący sposób w jaki królowa Małgorzata przeprowadzała swoje plany, powinniśmy mieć kilka myśli na uwadze. Pierwsza, była ona córką króla odnoszącego sukcesy i wizjonera Waldemara IV, który przywrócił i zjednoczył ponownie duńskie królestwo, które w latach począwszy od 1330 r. wirtualnie przestało istnieć. Marzył również o tym aby złączyć Norwegię, Danię i Szwecję jedną unią, a ona kontynuowała ten cel. Druga, dzięki jej małżeństwu z Haakonem VI została królową dwóch królestw, Norwegii i Szwecji. Pomimo, że Szwecja została stracona dla Haakona, tylko po roku, Małgorzata została wychowana i wykształcona na prawdziwą królową Szwecji i niegdy nie zrzekła się tytułu i swoich należności.
Pamięć o Małgorzacie w Danii
W Danii, Małgorzata I jest dobrze znana w obecnym kontekście. Aktulana królowa Danii nazywa się Małgorzata II (1972–) zatem samo imię przypomina Duńczykom, że była w przeszłości królowa o imieniu Małgorzata. Te dwie Małgorzaty są jedynymi kobietami suwerenami Danii od kiedy Danią rządził Gorm Stary w połowie lat 900.
Pamięć o Małgorzacie I jest obecna na inne sposoby niż tylko zbieżność imion z aktualną królową. Pogląd o niej jako tej, która “zebrała Północ” jest mocno podkreślany. Można to zobaczyć jeśli spojrzymy do listy tematów obowiązkowych, których duńscy uczniowie muszą zostać nauczeni w szkole. Lista zawiera 29 historycznych tematów począwszy od sposobu życia w Epoce Kamienia do aktu terroru w Nowym Jorku, 11 września 2001 roku. Ustanowienie unii Danii, Norwegii i Szwecji w 1397 r. jest częścią tej listy. Istnieją co najmniej dwa kamienie pamiątkowe ku pamięci Małgorzaty I i dwa pomniki w różnych miejscach Danii. Królowa jest pochowana w katedrze w Roskilde gdzie pochowanych jest kilku innych królów i królowych. Małgorzata I odgrywa również ważną rolę w nowym interesującym projekcie historycznym dla młodych dzieci, składającym się z dwu-tomowej książki i gry planszowej, gry na tablet, serial telewizyjnego i albumu muzycznego o historii Danii. W grze planszowej o narodowej historii Danii, dzieci mogą być postacią Małgorzaty I. Mogą przeczytać o unii Danii, Norwegii i Szwecji w książce, a jednym z zadań w grze na tablet jest również o Małgorzacie I. Projekt nazywa się „Sigurds Danmarkshistorie”.
Pamięć o Małgorzacie w Szwecji
Szwedzka historiografia królowej Małgorzaty przedstawia mieszany obraz. W czasie jej śmierci, była przedstawiana jako kobieta przebiegła ale odnosząca sukcesy. We wczesnym okresie współczesznym gdzie były częste konflikty pomiędzy Danią, a Szwecją, a w późniejszej historiografii była tendencja do podkreślania jej duńskiego pochodzenia, pomimo, że była norweską i szwedzką królową od dziesiątego roku życia i na taką wychowana. Była przedstawiana ktoś rodzaju duńskiego imperialisty, który pomimo idei unii, mianował obcych jako rządców i dowódców w Szwecji.
Ostatnio można rozpoznać bardziej pozytywny obraz. Jest przedstawiana jako wielki przywódca i wizjonerka, twórczyni Unii Nordyckiej. W wielu książkach dla dzieci stała się rodzajem wzoru do naśladowania dla szwedzkich dziewczynek.
W 1997 r. 600 rocznica Unii Kalmarskiej była szczególnie obchodzona w Szwecji, a szczególnie w Kalmar. Głowy państw teraz pięciu krajów nordyckich spotkały się w Kalmar. Popularny serial dla dzieci (Salve) został wypuszczony, wraz z królem Erykiem jako jednym z jego bohaterów. Rocznica została również zaznaczona przez sztuki teatralne i konferencje. Dokładne stadium historyka Michaela Lintona zostało ponownie wydane w bardziej dostępnej edycji.
W szwedzkich szkołach można zauważyć mieszany obraz. Szkoły podstawowe przekazują raczej neutralny obraz unii jako części szwedzkiej historii. W szkole średniej jednakże jest to raczej używane jako tło dla działań Gustawa I Wazy, który tradycyjnie jest również uważany za wyzwoliciela i twórcę narodu.
Sagan om Grållen Bertila Almqvista (1959), jest ilustrowaną i zabawną książką o szwedzkiej historii, w której Szwecja jest jako koń, a władcy jako jeźdźcy. Działania królowej Małgorzaty są postrzegane w kontekście zagranicznej dominacji w Szwecji, dominacji zawsze wprowadzanej przez magnatów, którzy detronizują każdego władcę, który nie jest w ich guście. Sama Małgorzata jest przedstawiana jako – być może – nie aż tak źle, ale rządy jej przybranego syna Eryka jako przynoszące niedole Szwecji.
- Magnaci […] teraz (1371) sprowadzili niemieckiego mistrza kampanii, Alberta Meklemburskiego, aby mnie zdyscyplinował, biedny szwedzki koń pociągowy!
- Ale – czy mnie widziałeś?
- Nagle miałem na grzbiecie piękną i zdecydowaną duńską kobietę!
- Magnaci pomylili się co do Alberta. Jak tylko wsiadł na siodło, zrobił wszystko aby Szwecja stała się kolonią niemiecką i zaczął umieszczać niemieckie książęta w szwedzkich włościach. W ich rozpaczy, magnaci poprosili Małgorzatę, królową Dani i Norwegii, aby była tak miła i przybyła rządzić Szwecją, to również ja!
- W Kalmarze w 1937 roku („Unia kalmarska”) oddała wszystkie trzy korony jej przybranemu synowi Erykowi Pomorskiemu. Zostałem teraz zdegradowany do zwierzęcia pociągowego dla podatków i miałem wątpliwą przyjemność pociągnięcia do Kopenhagi, podatków, które zarządcy króla (najgorszy z nich nazywał się Jösse Eriksson) wyciskali z biednych szwedzkich chłopów. Musisz wiedzieć, że Eryk Pomorski był ciągle w stanie wojny z grożącym niemieckim suwerenem nad krajami nordyckimi i było to bardzo drogie.
- - Bertil Almqvist 1959, Sagan om Grållen. 1859, brak stonnicowania.
Małgorzata: Królowa, Która Wiedziała Czego Pragnie (Dag Sebastian Ahlander, Margareta: Drottningen som visste vad hon ville), 2002, jest książką dla dzieci, napisaną przez szwedzkiego dyplomatę.
- Epilog
- Była to szczególna przyjemność móc napisać tę książkę o Małgorzacie królowej Szwecji, Norwegii i Danii. W Szwecji mamy godną pożałowania tendencję aby wymazywać ją z naszej historii. Dlatego chciałem zwrócić uwagę na los tej wybitnej kobiety.
- Posłuchaliśmy bardziej opinii Karla Knutssona Bonde’a i Gustawa Wazy na temat unii, ale w ich czasach, królami unii byli Krzysztof Bawarczyk i Krystian Tyran. W dalszym ciągu, Małgorzata sprowadziła około tylu na Północy marzyło, przez całą historię, aby osiągnąć prawo i porządek w zjednoczonej Północy. Pierwsze trzydzieści lat były spokojnym i szczęśliwym okresem dla trzech nordyckich królestw.
- Dla tych powodów, Małgorzata jest wielką Europejką – i wielką Szwedką. Nawet jeśli urodziła się jako duńska księżna, dorastała pod opieką Marty, córki Świętej Brygidy i pisała w języku szwedzkim jak w jej ojczystym języku. Została królową Szwecji kiedy poślubiła króla Haakana w 1363 r. W 1388, Szwedzi wybrali ją na Panią Szwecji i prawowitą władczynię i rządziła Swecją do swojej śmierci w 1412 roku.
- - Dag Sebastian Ahlander. Margareta: Drottningen som visste vad hon ville. 2002. s. 103.
Boken om historia 1 (Stina Andersson i Elisabeth Ivansson, 2007) to podręcznik dla szwedzkich szkół podstawowych.
Jest ona przedstawiona pod nagłówkiem “Małgorzata – Potężna Królowa”. Mówi się, że urodziła się w Danii, i że jej ojciec, kiedy miała dziewięć lat, zdecydował, że powinna wyjść za mąż za „Króla Norwegii”. Po śmierci jej ojca, jej męża, jej syna, ludzie i magnaci dwóch królestw wybrali ją na regentkę. W międzyczasie w Szwecji, magnaci wybrali Alberta Meklemburskiego, ale żałowali swojego wyboru. Chcieli aby Małgorzata ich wyswobodziła. Albert, jednakże szydził z niej i nadał przydomek „Królowa bez bryczesów” (lub „Bez spodni”). Powinna zostać w domu jak inne kobiety, a nie robić z siebie przedstawienie pójściem na wojnę. Jednakże zwyciężyła i stała się Królową całej Północy, wielkiego królestwa, rozciągającego się od Finlandii, potem należącej do Szwecji, potem do Islandii, a potem do Danii (źle dla Norwegii). Stworzyła Unię kalmarską i dokument z regułami dla Unii został podpisany w Kalmar, gdzie został koronowany jej adoptowany syn Eryk o wybranym szwedzkimn imieniu aby zadowolić Szwedów.
Dalej rządziła pomimo ukoronowania Eryka. Chciała być sprawiedliwą królową i rozkazała aby nawet rycerze i bogaci, płacili podatki, nie tylko chłopi. Nie dbała o to, że tym zdenerwowała wielu i wybrała współpracowników podobnie myślących do niej.
Po jej śmierci, panował Eryk, ale Szwedzi za nim nie przepadali ponieważ chciał zarządzać szwedzkimi chłopami za pomocą rządców z Danii i Pomorza, którzy mieli inne sposoby traktowania chłopów niż te do jakich szwedzcy rolnicy byli przyzwyczajeni. Był nazywany Erykiem Pomorskim ponieważ był uznawany za Pomorzanina, a nie Szweda. Na stronie 157 jego imię widnieje pośród „Sławnych Szwedów w Średniowieczu”.
Pytania do refleksji i dyskusji
- Porównaj dwie królowe – co mają wspólnego? Co je dzieli?
- Porównaj jak widziane są królowe dziś w różnych krajach? Dlaczego – czy to polityka?
Dodatkowe źródła
- Anders Bøgh. 2012. Margrete 1., 1353–1412. https://danmarkshistorien.dk/leksikon-og-kilder/vis/materiale/margrethe-1-1353-1412/ (odwiedzono 22 listopada, 2018).
- Norman Davies. Boże Podwórko: Historia Polski, Tom I: Początki do 1795 (Edycja Poprawiona). New York City, Columbia University Press, 2005.
- Vivian Etting. Królowa Małgorzata I, 1353–1412 I Utworzenie Unii Nordyckiej. Leiden, Brill, 2004.
- Robert I Frost. Oksfordzka Historia Polski i Litwy, Tom I: Tworzenie Unii Polski I Litwy, 1385–1567. Oxford, Oxford University Press, 2015.
- Oscar Halecki. Jadwiga Andegaweńska i Powstanie Wschodnio-Centralnej Europy. Polski Institut Sztuki i Nauki w Ameryce, 1991.
- Zigmantas Kiaupa. Historia Litwy. Vilnius, Baltos lankos, 2002.
- Andrzej Rachuba, Jūratė Kiaupienė and Zigmantas Kiaupa. Historia Litwy: Dwugłos polsko-litewski (History of Lithuania: A Polish-Lithuanian dialogue). Warszawa, DiG, 2008.
- Liv Thomsen. Historiens heltinder (Bohaterki w Historii). København, Gyldendal, 2014.
- Michał Tymowski. Une histoire de la Pologne (Historia Polski). Montricher, Les Éditions Noir sur Blanc, 1993.