Postrzeganie Wikingów

Anne Brædder, Juhan Kreem, Paweł Migdalski, Giedrius Janauskas

Epoka Wikingów – obecna przeszłość w kulturze popularnej

W 2013 roku serial telewizyjny Wikingowie miał swoją premierę w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych i następnie w innych miejscach. Szybko stał się bardzo popularny zarówno w Europie i Ameryce Północnej. Światło dzienne ujrzało kilka sezonów. Został napisany przez angielskiego scenarzystę i producenta Michael’a Hirst’a dla kanadyjskiego kanału History. Serial został zainspirowany opowieściami historycznymi o legendarnym duńskim królu Ragnarze Lodbrogu żyjącym gdzieś w Skandynawii ale wyruszającym na brutalne podboje do Anglii ze swoimi pobratymcami. W serialu, Wikingowie są przedstawiani jako żądni krwi barbarzyńcy, którzy gwałcą i mordują wszędzie tam gdzie się pojawią. Ten obraz jest daleki od raczej radosnego i prostego przedstawienia Wikingów na ubraniach dziecięcych, jedzeniu i w sklepach z pamiątkami, które można znaleźć w obrębie Morza Bałtyckiego.

Epoka Wikingów jest również obecną przeszłością w innych częściach kultury popularnej chociażby w rekonstrukcjach. Rekonstruktorzy symulują życie, bitwy Wikingów w większości części świata. Rekonstrukcje Wikingów często składają się ustawianych bitew, rzemiosła i życia codziennego na rynku. Jak wielu innych rekonstruktorów, rekonstruktorzy Wikingów są dumni ze swoich przedstawień; dążą do tego co uważają jako dokładność historyczna jeśli chodzi o wygląd i zwracają uwagę na szczegóły i wiedzę historyczną. Rekonstruktorzy są najczęściej historykami amatorami – w znaczenieu, że nie są profesjonalistami lub wykształconymi historykami ale są bardzo oddani swojemu hobby.

Wiele muzeów w regione Morze Bałtyckiego wystawiając Epokę Wykingów również używa elementów rekonstrukcji lub żywej historii. W Estonii odwiedzający Wioskę Wikingów mogą sami eksperymentować z Epoką Wikingów i spróbować swoich sił w kuźni, popłynąć statkiem Wikingów, nauczyć się umiejętności jako wojownicy, gotować na otwartym ogniu itd. Wioska Wikingów na Litwie zaprasza odwiedzających do zobaczenia, poczucia, dotknięcia, powąchania i posmakowania dziedzictwa Epoki Wikingów. W Danii ludzie mogą odwiedzić Muzeum Statków Wikingów, gdzie na wystawie można zobaczyć pięć statków Wikingów odnalezionych przez archeologów morskich w 1962 roku. Muzeum Statków Wikingów zrekonstruowało statek Wikingów Morski Ogier z Glendalough na początku tysiąclecia dla celów badań historycznych. Statek oryginalnie został zbudowany w pobliżu Dublina, ale został zrekonstruowany w Roskilde, w Danii. Rekonstrukcja może być również uważana za rodzaj przywrócenia lub eksperymentalnego przerobienia. W Sztokholmie, w Szwecji można odwiedzić największą na świecie wystawę poświęconą Wikingom.

Jako, że spektrum dla przedstawienia Wikingów jest szerokie, niniejszy rozdział jest podzielony na dwie części – różne postrzeganie Wikingów w głównych źródłach i niektóre aspekty Wikingów w naszej kulturze współczesnej.

Najazdy Wikingów na Brytanię

Pierwsze najazdy Wikingów na Anglię miały miejsce w VIII wieku. Najazdy poprzedziły próbę podboju w IX wieku i przez pewien okres Wikingowie kontrolowali spore części Anglii.

Kronika anglosaska została zebrana prawdopodobnie w IX wieku i jest zbiorem annałów zapisanych w języku staro-angielskim. Przetrwała w wielu różnych manuskryptach. Jest bezdyskusjnie ważnym źródłem wczesnej historii angielskiej, ale nie można na niej w pełni polegać.

A. Rok 793. W tym roku okropne ostrzeżenia przybyły do ziemi mieszkańców Nortumbrii i przeraziły lud; były to niepomierne wichury, błyskawice i płomienne smoki, które były widziane latające w powietrzu. Ogromna klęska głodu nastąpiła wkrótce po tych znakach; i krótko później, w tym samym roku, 6-ego przed Idami styczniowymi, siejący spustoszenie barbarzyńcy, w sposób godny pożałowania zniszczyli kościół Boga w Lindisfarne grabieżą i rzezią. I zmarł Siga 8-ego przed kalendami marcowymi.

- Kronika Anglosaska

Wikingowie estońscy

W standardowych opracowaniach na temat Epoki Wikingów, ziemie wschodnio-bałtyckie nie są zwykle uważane za terytoria Wikingów. Z drugiej strony Estończycy często identyfikują mieszkańców Epoki Żelaza ich ziem jako Wikingów. Umiejscowione na szlaku Wikingów na Wschód (Astrvegr), ziemie wschodniego Bałtyku były oczywiście w strefie wpływów skandynawskiej kultury. Ponadto XIII-wieczne kroniki krzyżowe opisują morskie najazdy Osylian, ułatwiając umieszczenie ich w tym samym kontekście jak najazdy Wikingów na zachodnią Europę kilka wieków wcześniej. W estońskiej historii narodowej, to również umożliwiło wyobrażenie chlubnej przeszłości, co równiez zawierało zniszczenie szwedzkiej Sigtuny w 1187 roku. Pogląd ten czyli “chwalebna przeszłość Wikingów” zainspirował estońskich pisarzy w późnych latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku do napisania takich powieści jak Urmas i Merike.

Zniszczenie Sigtuny przez Easterlingów jest zapisane w Erikskrönikan (Kronika Księcia Eryka), napisanej około 1320 roku. We wczesnowspółczesnych pismach historycznych inne wschodnie kraje są również wspomniane jako odpowiedzialne za spalenie miasta. Że tymi narodami byli Estończycy, zostało podjęte w pierwszej przemowie do ojczyzny przez Carla Roberta Jakobsona w 1868 roku i od tej pory zostało to na stałe zakorzenione w pamięci kulturowej Estończyków.

Szwecja wówczas doznała krzywd

Od Karelian, wszczynając wielki niepokój.

Wpłynęli z morza do Jeziora Mälar,

Czy to spokojnego czy burzliwego,

Sekretnie pośród wysp Svealand

Ukradkiem posuwając się na przód

Wtem wpadli na pomysł,

Aby miasto Sigtuna spłonęło,

I tak starannie podłozyli ogień,

Że miasto nie przetrwało grabień.

Zginął tu arcybiskup Jon,

A czyn ten ucieszył wielu pogan.

- Kronika Księcia Eryka. Werset epicki ze średniowiecznej Szwecji. Przełożone przez Eric Carlquist i Peter C. Högg. Lund, 2012.