3.16 Dziedzictwo Dworskie w Regionie Morza Bałtyckiego
Herle Forbrich, Ewa Romanowska, Janet Laidla i Anne Sørensen
Dwory tj. reprezentacyjne budynki rezydencyjne nieruchomości rolnych, charakteryzują wschód rzeki Łaby w Niemczech i mogą ogólnie być odnalezione dookoła Morza Bałtyckiego. Nieruchomości rolne zostały połączone przez więzy rodzinne i gospodarcze, a dwory gospodarczymi, prawnymi i społecznymi centrami w obszarach wiejskich. Ta struktura organizacyjna została rozwinięta w średniowieczu i czasach wczesno-współczesnych. Szczyt gospodarki nieruchomości został osiągnięty około 1800 roku, przed uchwaleniem pierwszych praw zwalniających chłopów z przymusowej pracy. Pomimo tych zmian społecznych, panowie majątków mniej lub bardziej utrzymali swoją władzę na obszarach wiejskich do początku I Wojny Światowej.
Do początku XX wieku, sieć tysięcy takich majątków istniała w regionie Morza Bałtyckiego. W ich centrach pozostały posiadłości. Jako rezydencje panów, reprezentowały historię rodziny, porządku społecznego i tradycji. Jednakże, były one również postrzegane jako symbole społeczeństwa naznaczonego nierównością i zależnością. W XX wieku, ruchy narodowe, modernizacja społeczna, transformacja socjalistyczna i w końcu historyczna świadomość zmieniły znaczenie tych miejsc.
W wyniku czego posiadłości doświadczyły znacznych zmian prawnych i gospodarczych. Ten rozwój zaczął się wraz z reformami rolnymi po I Wojnie Światowej w Estonii, Łotwie i Litwie. Doszło to do skutku jako wynik II Wojny Światowej, zwłaszcza w tych krajach w regionie Morza Bałtyckiego, które weszły pod panowanie Sowietów lub pod wpływem ZSRR. Były posiadłości, które straciły swoje tradycyjne funkcje jako rezydencje rodzin. W Zachodnich Niemczech i Skandynawii, z jednej strony większość dworów pozostało prywatnych i używanych w sposób tradycyjny. Jednakże, tutaj też, zmiany gospodarcze dokonały potrzebnych korekt i rodziny, na przykład, zaczęły otwierać swoje prywatne domy dla wycieczek zorganizowanych czy wydarzeń.
Dziś, dwory dookoła Morza Bałtyckiego doświadczają, porównywalnych zmian gospodarczych, a marketing domów do wynajęcia dla różnych celów, takich jak wesela lub jako miejsce wydarzenia i ich użycie w celach turystycznych rośnie. W tym samym czasie wiele krajów posiadło prawa chroniące pomniki historyczne od lat 70-tych XX wieku. Od wtedy uznanie dworów jako dziedzictwa kulturowego wzrosło. Dziś, każdy kraj w regionie Morza Bałtyckiego, stawia czoła wyzwaniom w zachowaniu dworów jako kapitału kulturowego.
Dwa rysunki ilustrujące przekształcenia dworów
Zostały opublikowane w 1969 roku, w historyjce obrazkowej “Słońce, powiedz jak Ci się podoba nasza piękna ojczyzna?” w magazynie Bummi. Bummi był magazynem dla dzieci nakierowanyn na dzieci w wieku przedszkolnym w NRD i po raz pierwszy pojawił się w 1957 roku.
Piosenka popularna w Estonii
Pojawiła się w filmie Viimne reliikvia (Ostatnia relikwia, 1969) jako Mässajate laul (Piosenka rebeliantów, muzyka: Uno Naissoo/tekst: Paul-Eerik Rummo). Słowa są oparte na piesni folkowej pochodzącej z rewolucji w 1905 roku, podczas której wiele dworów w Estonii i Łotwie zostało spalonych.
- Piosenka rebeliantów
- Każdy kuje swoje przeznaczenie.
- I tworzy własne szczęście.
- Kiedy zmarszczy brwi w żalu na to,
- która tajemnica się za tym skrywała. Tak!
- Dwory płoną, Niemcy umierają,
- Las i ziemia będa nasze.
- :,: Dla nas tak, dla nas // Dla nas, dla nas, dla nas. :,:
- Każdy kuje swoje przeznaczenie.
- I tworzy własne szczęście.
- Kiedy zmarszczy brwi w żalu na to,
- która tajemnica się za tym skrywała. Tak!
- Lasy umierają, ziemia umiera,
- Zdobywamy nas
- :,: Dla nas tak, dla nas
- Dla nas, dla nas, dla nas. :,:
- Każdy kuje swoje przeznaczenie.
- I tworzy własne szczęście.
- Kiedyś – tak! –
- Dobrze! –
- Jaki sekret jest za tym skrywany! Tak!
- Palimy, umieramy,
- Nie zostanie już żaden niewolnik,
- Żaden niewolnik, żaden niewolnik
- I żaden pan
- ::: Żaden niewolnik, żaden niewolnik
- I żaden pan! :,:
Dwór w Borzęcinie, 1860
Dzisiejsze Borzęcino, jest położony w województwie zachodniopomorskim w Polsce. Nazwa wsi to Borzęcino.
Obraz Aleksandra Dunckera (1813-1897). Był niemieckim wydawcą i sprzedawcą książek. Jego główną pracą była graficzna kolekcja zamków pruskich. Aleksander Duncker. Die ländlichen Wohnsitze, Schlösser und Residenzen der ritterschaftlichen Grundbesitzer in der preussischen Monarchie. Band 8. Berlin, Duncker, ca. 1886. Digitalisiert durch die Zentral- und Landesbibliothek Berlin, 2006. URL: https://digital.zlb.de/viewer/readingmode/14779821_08/187/LOG_0052/.
Szkoła podstawowa na dworze Mäo w Estonii
Po reformie ziemskiej w 1919, wiele dworów w Estonii zostało zamienionych w domy szkolne, a niektóre z nich pozostały szkołami do dziś. Ze wsparciem kilku międzynarodowych grantów, Ministerstwa Kultury i Minsterstwa Edukacji i Badań, szkoły były w stanie odbudować kilka dworów i stworzyć stronę internetową, wydarzenia, książki zestawy zadań dla tych szkół aby docenić ich unikalne środowisko edukacyjne. Strona internetowa posiada pewne informacje w języku angielskim, prosimy przejrzeć aby uzyskać większy wgląd w tę inicjatywę: http://www.moisakoolid.ee/en.
Clausholm Slot: Ceremonia ślubna na zamku
W 1919 roku, nowe prawo usunęło uprzywilejowany status dworów i szlachty w Danii. Było to widziane jako wdrożenie demokracji w odniesieniu do status społecznego i kroku w kierunku równości gospodarczej i jako sposób aby zapobiec powstaniom rewolucyjnym jak w Rosji i Niemczech. W następnych dekadach, niepokoje gospodarcze i wyzwania dalej dotykały dwory. Od około 1960 roku, wiele prywatnie posiadanych dworów rozwinęło nowe przedsięwzięcia w eksperymentalnej gospodarce. To obejmuje inicjatywy dziedzictwa kulturowego, na przykład, otwarcie dworów i parków dla ludzi, otwieranie muzeów i organizacja koncertów i jarmarków w pobliżu. Dodatkowo, powstają nowe miejsca turystyczne, takie jak parki safari i ścieżki natury. Od około 2000 roku, niszowa produkcja wyrobów regionalnych (lokalnych, organicznych, starych gatunków ziaren, tradycyjnych przepisów itd.) zawsze odgrywała duża rolę. Dodatkowo wiele dworów zostało teraz przekształconych w hotele, restauracje, i miejsca konferencyjne, a zwykli ludzie mogą zarezerwować zamek czy dwór i stać się “panem i panią na włościach” na przykład na swoim przyjęciu ślubnym. Clausholm Slot jest prywatnym dworem w centralnej części Jutlandii, w Danii.
Tekst ten pochodzi z ich strony internetowej, opisuje oferty wesel.
- Ceremonia ślubna na zamku. Zamek Clausholm stanowi piękne i historyczne miejsce na Twoje wesele. Organizując przyjęcie lub ceremonię w miejscu wydarzenia Clausholm, masz również szansę wziąć ślub w kaplicy Clausholm. Kaplica sama w sobie jest atrakcją; jej położenie na drugim piętrze, z widokiem na park i otaczającą przyrodę, stanowi fantastyczną otoczkę dla jednego z wielkich wydarzeń życiowych.
- Kaplica w zachodnim skrzydle zamku ma miejsce dla 95 gości weselnych. Ceremonia rozpocznie się od muzyki z organów kaplicy, która słynie wśród organistów na całym świecie ze swojego słodkiego brzmienia. Kaplica w Clausholm jest konsekrowana, ale bez własnego kapłana. Mamy kontakt z księdzem zewnętrznym i organistą, którzy chętnie przeprowadzają wesela za opłatą. Ze względu na otoczenie historyczne nie można ozdobić kaplicy. Rzucanie ryżu również nie jest dozwolone. Można wziąć ślub w kaplicy Clausholm od maja do września.
- Zdjęcia ślubne w Clausholm. Wiele par wybiera sesje zdjęciowe w romantycznej scenerii zamku lub parku. Pokój ogrodowy (i niektóre pokoje na drugim piętrze) stanowią tło dla klasycznie pięknego zdjęcia ślubnego. Ogród i fontanny, a także okazałe lipy za nimi, mogą tworzyć słodkie i naturalne zdjęcia z dużym charakterem. Podczas robienia zdjęć goście weselni mogą wybrać się na spacer po parku do miejsca wydarzenia. Można także podjechać dla tych, którzy mają problemy z chodzeniem. Aperitif będzie czekał na nich u góry; to często zapewnia płynne przejście i dobre wykorzystanie czasu oczekiwania na powrót pary młodej po sesji fotograficznej.
- - Cytowane ze strony internetowej zamku Clausholm, można obejrzeć na https://www.clausholm.dk/
Pytania do refleksji i dyskusji
- Przedyskutuj różne przekazy źródeł rozsyłanych o dworach w obszarze bałtyckim.
- Weź historyczny obraz Aleksandra Dunckera jako przykład. Co ten obraz historyczny mówi na o dworach? Poszukaj innych obrazów dworów i porównaj ich przekaz dotyczący dworów/posiadłości.
- W Estonii istnieje szerokie użycie dworów dla celów edukacyjnych. Znajdź dalsze informacje o tym rozwoju i porównaj sytuację ze swoim krajem. Jakie różnice i podobieństwa znajdujesz?
- Jaka jest wiadomość na dwóch rysunkach? Czy znasz podobne obrazki ze swojego kraju? Wraz z rozwojem opieki publicznej w XIX wieku, stare budynki (w miastach) zostały często ponownie użyte dla celów publicznych. Przeto użycie dworów jako sierocińców nie było czymś zupełnie nowym. Ale jaka była naprawdę sytuacja w dworach i innych starych budynkach, które były użyte dla celów opieki społecznej?
- Przeczytaj słowa do “Piosenki rebeliantów” Jeśli będziesz miał szansę, posłucha piosenki i/lub obejrzyj film Ostatnia Relikwia. Jaki jest przekaz? Co o tym myślisz?
- Dowiedz się więcej o dworze/posiadłości w Twoim mieście rodzinnym lub w Twoim sąsiedztwie. Jak jest używany? Kto jest właścicielem? Kto był właścicielem?
- Dowiedz się więcej o budynkach historycznych w Twoim mieście rodzinnym lub w Twoim sąsiedztwie, które nie są używane w oryginalnym celu ale odnalazły inne funkcje. Czy nowa funkcja jest ogólnie przyjęta? Porozmawiaj z poprzednimi i aktualnymi właścicielami. Co o tym myślisz?
Dodatkowe źródła
- Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich: dobra utracone czy ocalone? (Palaces and manors of former East Prussia. Lost or saved property?). Olsztyn, Cultural Community Association "Borussia", 1999. Po niemiecku: Schlösser and Gutshäuser in ehemaligen Ostpreußen. Gerettetes oder verlorenes Kulturgut? Olsztyn, Arta, 2001.
- Leksykon Warmii i Mazur, gdzie opisano 76 obiektów historycznych pod tytułem Miejsca i dwory (po polsku): http://leksykonkultury.ceik.eu/ index.php/Kategoria:Pałace_i_courts.